Młody człowiek zamierzający podjąć naukę zawodu w zakładzie rzemieślniczym musi spełniać następujące warunki:

• ukończony 15 rok życia,
• ukończone gimnazjum lub szkołę podstawową
• dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki zawodu, a następnie pracy.

Na naukę zawodu mogą być przyjęci młodociani pracownicy w przedziale wiekowym od 15 do 18 lat. Kandydat na ucznia przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim. Badania powinny być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem, wydanym przez uprawnione do tego celu służby medyczne, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka, ani nie ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.

• Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić pracodawcy lub zatrudnieni pracownicy posiadający kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne:
  Instryktorzy praktycznej nauki zawodu posiadają kurs pedagogiczny i odpowiewdnio:
• świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej, i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którgo będą nauczać i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia średniego studium zawodowego tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• dyplom ukończenia studiów na kierunku odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej dwuletni staż pracy w tym zawodzie którego będą nauczać lub
• dyplom ukończenia studiów w innym kierunku niż odpowiedni dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie którego będą nauczać lub
• tytuł zawodowy w zawodzie, któergo będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać i co najmniej sześćioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz świadectwo ukończenia zasadnieczej szkoły zawodowej lub branżowej szkołu I stopnia lub
• tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać.

• Zajęcia praktyczne z młodocianymi pracownikami mogą prowadzić pracodawcy lub zatrudnieni pracownicy posiadający kwalifikacje zawodowe i pedagogiczne:
  Instryktorzy praktycznej nauki zawodu posiadają kurs pedagogiczny i odpowiewdnio:
• świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej, i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, i co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum zawodowego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia technikum, branżowej szkoły II stopnia i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którgo będą nauczać i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• świadectwo ukończenia średniego studium zawodowego tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, i co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub
• dyplom ukończenia studiów na kierunku odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej dwuletni staż pracy w tym zawodzie którego będą nauczać lub
• dyplom ukończenia studiów w innym kierunku niż odpowiedni dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie którego będą nauczać lub
• tytuł zawodowy w zawodzie, któergo będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać i co najmniej sześćioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, oraz świadectwo ukończenia zasadnieczej szkoły zawodowej lub branżowej szkołu I stopnia lub
• tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać.

Wszelkie formalności związane z zatrudnieniem młodocianego pracownika w celu nauki zawodu najlepiej załatwiać w cechu. Przepisy prawne ustalają, jakie elementy musi zawierać umowa o pracę z młodocianym tj.

• rodzaj przygotowania zawodowego: nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy,
• czas trwania nauki zawodu
• miejsce odbywania przygotowania zawodowego,
• sposób realizacji obowiązku szkolnego,
• wysokość miesięcznego wynagrodzenia.

Dla ułatwienia szkolącym zakładom – Związek Rzemiosła Polskiego przygotował wzory druków umów, które są dostępne w cechach i izbach rzemieślniczych.
Według tego wzoru strony umowy powinny ustalić także:

• czy umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony czy też określony,
• sposób ponoszenia kosztów dokształcania teoretycznego młodocianego,
• a także rodzaj kwalifikacji zawodowych i pedagogicznych osoby szkolącej.

Generalnie umowy o pracę w celu nauki zawodu zawierane są na czas nieokreślony, ale jeśli zakład rzemieślniczy zatrudnia więcej uczniów, niż wynika to z jej potrzeb to umowy mogą być zawarte na czas określony. Młodociani, którzy w okresie nauki zawodu ukończyli 18 lat, do czasu zakończenia nauki traktowani są, jako pracownicy młodociani. W okresie nauki zawodu młodociany musi się dokształcać w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.

Rozwiązanie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego może nastąpić za wypowiedzeniem jedynie w przypadkach:

• nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
• ogłoszenia likwidacji lub upadłości zakładu,
  reorganizacji zakładu w taki sposób, że w jej wyniku niemożliwe jest zrealizowanie programu praktycznej nauki zawodu,
• stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy w danym zawodzie (np. ze względów zdrowotnych).
  Umowa z młodocianym w każdym terminie może być rozwiązana jedynie w trybie wzajemnego porozumienia stron.

Nauka zawodu trwa nie mniej niż 34 miesiące i nie więcej niż 36. W wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach na wniosek ucznia-młodocianego pracownika i za zgodą rzemieślnika szkolącego – izba rzemieślnicza może skrócić lub przedłużyć okres nauki zawodu. (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz.278, ze zmianami z 2002 r. Dz.U. Nr 197, poz.1663) Okres nauki w zawodach szkolnych Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 maja 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (DZ.U. Nr 114 , poz.1195). Nauka zawodu może odbywać się w zawodach występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka u rzemieślnika odbywa się w zawodach z klasyfikacji szkolnej, które odpowiadają danemu rodzajowi rzemiosła i w których przeprowadzane są egzaminy czeladnicze. Klasyfikacja określa także czas trwania nauki w zawodach przewidzianych do kształcenia w zasadniczych szkołach zawodowych. Pracodawca zobowiązany jest skierować młodocianego na dokształcanie teoretyczne w zasadniczej szkole zawodowej lub zorganizować dokształcanie w systemie pozaszkolnym pod warunkiem realizacji obowiązkowych zajęć z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego, wynikających z programu nauczania.

Zawody pozaszkolne

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr 265, poz.2644). Klasyfikacja zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy zawiera zestawienie zawodów występujących na rynku pracy (w tym wszystkie zawody szkolne). Nauka zawodu u pracodawcy rzemieślnika może dotyczyć zawodu z klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, który nie figuruje w klasyfikacji szkolnej, pod warunkiem jednak, że w zawodzie tym komisja egzaminacyjna izby rzemieślniczej przeprowadza egzamin czeladniczy.

1. Zarząd Związku Rzemiosła Polskiego w Uchwale N. 5 z dnia 8 marca 2004 r. znak: NO-I-130/STAND/04 (oraz uzupełnienie Uchwała Nr13 z dnia 15 lipca 2004 r.) ustalił Standardy wymagań, będące podstawą przeprowadzania egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła. Spośród przyjętych standardów dla 108 zawodów w 102 zawodach jest możliwa nauka zawodu (2 zawody przewidziane do kształcenia ustawicznego, 4 zawody przewidziane do kształcenia na poziomie szkół ponadzasadniczych – nie ma możliwości szkolenia młodocianego pracownika). Wykaz standardów – w dziale „Działalność egzaminacyjna”.
2. Zapisy w/w rozporządzenia Rady Ministrów z 1996r. w sprawie zatrudniania młodocianych w celu przygotowania zawodowego nie precyzują, jaki okres ma trwać nauka w odniesieniu do zawodów spoza klasyfikacji szkolnej. Dlatego Związek Rzemiosła Polskiego (pismo znak:NO-I-130/58/03, dnia 9 września 2003 r. wraz z wykazem zawodów pozaszkolnych, odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła) – przyjął zasadę, iż dwu- lub trzyletni cykl nauczania w zawodach pozaszkolnych wynika z logiki struktury klasyfikacji gospodarczej ujmującej zawody w duże, średnie i elementarne grupy, zawierające zawody i specjalności. Wskazując 24 lub 36 miesięczny okres nauki w zawodach spoza klasyfikacji szkolnej, kierowano się:

• • okresem nauki, przypisanym do zawodu szkolnego znajdującego się w tej samej średniej lub elementarnej grupie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w której występuje zawód odpowiadający danemu rodzajowi rzemiosła,
  • w zawodach umieszczonych w grupach elementarnych klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, w których nie występuje żaden zawód do kształcenia w zasadniczej szkole zawodowej, przyjmuje się dwuletni okres nauki. (okres można sprawdzić w tabeli dotyczącej wykazu zawodów, w których komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych przeprowadzają egzaminy czeladnicze i mistrzowskie).

Młodocianemu pracownikowi – uczniowi zawodu przysługuje prawo do wynagrodzenia za pracę. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki wynosi:

• I rok nauki nie mniej niż 4 %
• II rok nauki nie mniej niż 5%
• III rok nauki nie mniej niż 6%

przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS). Stawki wynagrodzeń prawodawca ustalił w kwotach najniższych co oznacza, że pracodawca może ustalić dla młodocianego wyższe wynagrodzenie. Wypłatę wynagrodzenia młodociany musi potwierdzić na liście płac. Szczegółowych informacji dotyczących warunków szkolenia uczniów, przystąpienia do egzaminów czeladniczych oraz na temat możliwości ukończenia kursu pedagogicznego – udzielają izby rzemieślnicze i cechy.